जागतिक मधुमेह दिवस । त्याची कारणे आणि लक्षणे काय आहेत ?
दोन दशकांपूर्वीपर्यंत,मधुमेह ही वाढत्या वयाबरोबर आरोग्य समस्या म्हणून ओळखली जात होती,परंतु सध्या तरुणांमध्येही त्याचा धोका झपाट्याने वाढत असल्याचे दिसून येत आहे.एका आकडेवारीनुसार, 2016-17 मध्ये यूकेमध्ये 40 वर्षांखालील मधुमेही रुग्णांची संख्या 1.20 लाखाच्या जवळपास होती, जी 2020-21 मध्ये 23 टक्क्यांनी वाढून 1.48 पेक्षा जास्त झाली आहे.अशीच आकडेवारी भारतातही पाहायला मिळत आहे.आरोग्य तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की, सध्या मधुमेहाच्या प्रत्येक चार नवीन रुग्णांपैकी एकाचे वय ४० वर्षांपेक्षा कमी आहे.अनेक प्रकारचे जोखीम घटक तरुणांना या गंभीर आजाराचे बळी बनवत आहेत.
जागतिक स्तरावर मधुमेहाच्या वाढत्या धोक्याबद्दल लोकांना जागृत करणे आणि ते टाळण्यासाठी आवश्यक खबरदारीबद्दल जागरूकता वाढवणे या उद्देशाने दरवर्षी 14 नोव्हेंबर रोजी जागतिक मधुमेह दिन साजरा केला जातो.अस्वास्थ्यकर खाण्याच्या सवयी,लठ्ठपणा आणि बैठी जीवनशैली इत्यादींमुळे तरुणांमध्ये हा धोका वाढत असल्याचे आरोग्य तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे.मधुमेहामुळे अनेक प्रकारची गुंतागुंत देखील होऊ शकते त्यामुळे प्रत्येकाने प्रतिबंधात्मक उपाय करत राहणे आवश्यक आहे.
लहान वयात मधुमेहाची स्थिती जीवनाच्या गुणवत्तेवर परिणाम करू शकते, म्हणून त्याच्या जोखीम घटकांबद्दल सतर्क राहणे आवश्यक आहे.
युवावस्था आणि मधुमेहाचा धोका
गेल्या काही वर्षांत असे दिसून आले आहे की मुले, किशोरवयीन मुले आणि 30 वर्षे वयाचे लोक मधुमेहाचे बळी ठरत आहेत,तर काही दशकांपूर्वी या वयोगटातील लोकांना सुरक्षित मानले जात होते.बैठी जीवनशैली हे याचे प्रमुख कारण असू शकते.ही समस्या अनेक मुलांमध्येही दिसून आली आहे.येथे महत्त्वाची गोष्ट अशी आहे की जितक्या लहान वयात तुम्हाला या स्थितीचे निदान होईल,तितकीच तुम्हाला कालांतराने गंभीर गुंतागुंत होण्याची शक्यता जास्त असते.त्यामुळेच मधुमेह टाळण्यासाठी प्रत्येकाने उपाययोजना करत राहणे गरजेचे झाले आहे.
लठ्ठपणामुळे मधुमेहाची समस्या
तरुण वयात मधुमेह होण्यामागे लठ्ठपणा हेही प्रमुख कारण मानले जाऊ शकते,असे डॉक्टरांचे म्हणणे आहे.अस्वास्थ्यकर खाण्याच्या सवयी,विशेषत: जंक फूड,जास्त कॅलरीज,साखर आणि चरबीयुक्त पदार्थांचे जास्त सेवन यामुळे लठ्ठपणा आणि मधुमेहाचा धोका वाढतो.ज्या लोकांचे वजन जास्त आहे त्यांना चयापचयाशी संबंधित समस्यांचा धोका जास्त असतो,ज्यामुळे इन्सुलिनचे उत्पादन आणि कार्यक्षमतेवर परिणाम होऊ शकतो.मधुमेहापासून बचाव करण्यासाठी वजन नियंत्रणात ठेवणे सर्वात महत्त्वाचे मानले जाते.
तणावपूर्ण परिस्थिती हानिकारक
तरुणांमधील तणावाची समस्या खूप वेगाने वाढत असल्याचे दिसून आले आहे,विशेषत: साथीच्या आजारानंतर,त्याच्या प्रकरणांमध्ये मोठी उडी झाली आहे. अभ्यासात असे आढळून आले आहे की जे लोक जास्त ताण घेतात त्यांना कालांतराने मधुमेह होण्याचा धोका जास्त असतो.तणावामुळे थेट मधुमेह होत नाही परंतु काही पुरावे आहेत की तणाव आणि टाइप 2 मधुमेहाचा धोका यांच्यातील संबंध असू शकतो.उच्च पातळीच्या तणावामुळे स्वादुपिंडातील इन्सुलिन-उत्पादक पेशींच्या कार्यावर परिणाम करणारे अनेक हार्मोन्स बाहेर पडतात.
एकाच जागी बसण्याची सवय
डॉक्टरांचे म्हणणे आहे की जे लोक एका जागी बराच वेळ बसतात त्यांना शारीरिक निष्क्रियतेचा धोका जास्त असतो,ज्यामुळे मधुमेह होऊ शकतो. शरीर सक्रिय ठेवून हा धोका कमी करता येतो.योगा-व्यायाम, धावणे-चालणे यांसारख्या सवयी रुटीनमध्ये समाविष्ट करून शरीर सक्रिय ठेवता येते, ज्यामुळे मधुमेहाचा धोका कमी होतो.
(टीप : ही माहिती विविध माध्यमे तसेच विविध लेखामधून गोळा करून तुमच्यासाठी आणली गेली आहे.आमचा हेतू फक्त माहिती पोहोचवणे आहे.लेखात सुचविलेल्या टीप्स आणि सल्ले फक्त सामान्य माहिती देतात.त्यांचा प्रयत्न करण्यापूर्वी,कृपया तज्ज्ञ किंवा डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.)
