जगामध्ये डेंग्यूचा उद्रेक मागील तीन शतकापासून शितोष्ण, समशितोष्ण व उष्ण कटीबंधात आढळून आलेला आहे. डेंग्यूचा पहिला उद्रेक इसवी सन १६३५ मध्ये फेंच वेस्ट इंडीज येथे आढळून आला. डेंग्यू ताप व एडिस इजिप्टाय डास प्रामुख्याने जगातील शितोष्ण कटिबंधात पसरलेला आहे. सध्या २५ दशलक्ष लोक डेंग्यू संवेदनशील भागात वास्तव्य करतात. आजतागायत जागतिक आरोग्य संघटनेच्या ( डब्ल्यू. एच. ओ. ) सहा विभागात (युरोप व्यतिरिक्त ) डेंग्यूचा मोठया प्रमाणात उद्रेक आढळून आलेला आहे. डेंग्यू हा विषाणू पासून होणारा आजार असून त्याचा प्रसार एडीस ईजिप्टाय डासांमार्फत होतो. मागील दोन दशकांपासून डेंग्यू, ताप, डेंग्यू रक्तस्त्रावीताप व डेंग्यू शॉक सिंड्रोमचे रुग्ण संपूर्ण जगात आढळून आलेले आहेत व त्यात सातत्याने वाढ होत आहे.
|
रोग पसरविणारे घटक
डेंग्यू हा डासापासून पसरणारा गंभीर विषाणूजन्य आजार आहे. डेंग्यूताप (डी.एफ.) व डेंग्यू रक्तस्त्रावी ताप (डी.एच.एफ.) हा डेंग्यू विषाणू १, २, ३ व ४ पासून होतो व त्यांचेसर्वसाधारण गुणधर्म सारखेच असतात.
|
हा आजार कोणाला होऊ शकतोहा आजार कोणाही व्यक्तिला होऊ शकतो, मात्र प्रामुख्याने लहान मुलांना डेंग्यू संसर्गाचा धोका अधिक असतो. |
पर्यावरणीय घटकडेंग्यू उद्रेकासाठी पर्यावरणातील खालील विविध घटक कारणीभूत आहेत.
डोळे येण्याच्या संसर्गावर वारंवार हात धुण्याच्या सवयीने प्रतिबंध कराआरोग्य विभागाच्या सर्व शासकीय रूग्णालयांमधून आता नि:शुल्क ‘उपचार’लठ्ठपणाने त्रस्त आहात? तर तुम्हाला सोडाव्या लागतील या सवयीअंधश्रध्देचा बाजार : सुशिक्षित लोकही भोंदूबाबांच्या जाळ्यात !
|
रोग प्रसारमानवातील संसर्ग हा विषाणू बाधित एडिस एजिप्टाय डास चावल्यामुळे होतो. हा डास दिवसा चावणारा असून या तापाचा प्रसार मानव – डास –मानव असा असतो. या डासांची उत्पत्ती घरातील व परिसरातील भांडी, टाक्या व टाकाऊ वस्तू यात साठविलेल्या स्वच्छ पाण्यात होते. |
अधिशयन काळविषाणू बाधित डासाने चावा घेतल्यानंतर लक्षणे ५ ते ६ दिवसांच्या अधिशयन काळात दिसून येतात. मात्र हा काळ ३ ते १० दिवसांपर्यतचा असू शकतो. |
रोगांची सर्वसाधारण चिन्हे व लक्षणेडेंग्यू तापाची लक्षणे ही इतर विषाणूजन्य गंभीर तापाच्या लक्षणांसारखीच असतात. उदा. अचानक चढणारा ताप, डोकेदुखी, अंगदुखी, सांधेदुखी व डोळयांच्यामागे दुखणे इ. रक्तस्त्रावित डेंग्यू ताप हा डेंग्यू तापाची गंभीर अवस्था आहे. याची सुरुवात तीव्र तापाने होते व त्याचा सोबत डोकेदुखी, भूक मंदावणे, मळमळणे व पोटदुखी ही लक्षणे असतात. सुरुवातीच्या काही दिवसात याची लक्षणे साध्या डेंग्यू तापासारखी असतात व क्वचित त्वचेवर पुरळ दिसून येतात. रक्तस्त्रावित डेंग्यू तापाचे निदान अंगावरील दर्शनिय भागावर (हातपाय, चेहरा व मान) यावर आलेल्या पुरळांवरुन केली जाते. नाकातून, हिरडयातून व गुदव्दारातून रक्तस्त्राव ही लक्षणे कमी प्रमाणात आढळून येतात. |
रोग निदान
|
औषधोपचारडेंग्यू तापावर निश्चित असे औषधोपचार नाहीत, तथापि रोगलक्षणानुसार उपचार करावे. या रुग्णांना अॅस्प्रिन, वेदनाशामक आणि झटके प्रतिबंधक औषधे देऊ नयेत. डेंग्यू तापाचे व्यवस्थापन
|
प्रतिबंधात्मक उपाययोजना
|
आरोग्य शिक्षण संदेशजनतेसाठीचे आरोग्य शिक्षण
|