आपण दररोज रस्त्यावरून प्रवास करताना वाहनांच्या मागे, समोर किंवा शेजारी असणाऱ्या पांढऱ्या-पिवळ्या रेषांकडे पाहतो. अनेकदा त्या रेषा सतत असतात, तर काही वेळा तुटक. पण या रेषांचं नेमकं काम काय आहे, आणि त्या रस्त्याच्या मध्यभागी का काढल्या जातात? हे जाणून घेणं प्रत्येक वाहनचालकासाठी अत्यंत गरजेचं आहे.
वाहतुकीसाठी ठराविक शिस्तीचं आणि सुरक्षिततेचं वातावरण निर्माण करण्यासाठी या रेषा वापरल्या जातात. फक्त दिसायला नाही, तर त्या रेषा रस्त्याची भाषा बोलत असतात आणि चालकांना दिशा, सूचना व सावधगिरीचं इशारे देत असतात.
रेषांचे रंग आणि अर्थ:
1. पांढऱ्या रेषा
-
एकाच दिशेच्या वाहतुकीचे लेन वेगळे करण्यासाठी.
-
शहरातील बहुतांश रस्ते, सिग्नल क्रॉसिंग याठिकाणी दिसतात.
2. पिवळ्या रेषा
-
दोन वेगवेगळ्या दिशेतील वाहतूक वेगळी करण्यासाठी.
-
पिवळी सतत रेषा ओव्हरटेकिंगसाठी प्रतिबंधक असते.
या रेषांचे प्रकार आणि त्यांचा अर्थ काय?
-
तुटक पांढऱ्या रेषा
अशा रेषा असतील, तर त्या मार्गावर ओव्हरटेक करणे किंवा लेन बदलणे शक्य असते. दृश्य स्पष्ट असल्याचे हे संकेत असतात. -
सतत पांढऱ्या रेषा
या रेषा ओलांडणं धोकादायक ठरू शकतं. अशा ठिकाणी वाहन पुढे काढण्यास सक्त मनाई असते. वळण, चढ, अंध क्षेत्रे अशा ठिकाणी या रेषा असतात. -
दुहेरी सतत रेषा
अत्यंत धोकादायक ठिकाणी, जिथे दोन्ही बाजूंनी ओव्हरटेक नको, अशा मार्गांवर या रेषा आढळतात. यांना ओलांडणं कायद्याने गुन्हा ठरतो. -
एक सतत व एक तुटक रेषा
ज्या बाजूला तुटक रेषा आहे, त्या बाजूच्या वाहनचालकांना ओव्हरटेकची मुभा असते. मात्र दुसऱ्या बाजूला सक्त मनाई.
वाहतूक शिस्त आणि अपघात टाळण्याचा मूलमंत्र
वाहतूक पोलीस आणि परिवहन विभाग यांचे म्हणणे आहे की, “रस्त्यावर रेषा पाहूनच चालकाने आपल्या हालचाली ठरवाव्यात.” रेषांमुळे ओव्हरटेक योग्य ठिकाणीच होते, वाहनं योग्य लेनमध्ये राहतात आणि अनावश्यक धोक्यांची शक्यता टळते.
वाहनचालकांनी या रेषांकडे केवळ रंगीत पट्ट्या म्हणून न पाहता, त्यामागील अर्थ समजून घेतला, तर अपघातांची संख्या मोठ्या प्रमाणात कमी होऊ शकते.
रेषा पाळा, रस्ता वाचवा – प्रामाणिक नागरिकत्वाची सुरूवात
वाहन चालवताना रेषांचे संकेत लक्षात ठेवणे म्हणजे अपघातापासून स्वतःचे आणि इतरांचे रक्षण करणे होय. प्रत्येक चालकाने रेषा केवळ ‘पेंट’ नसून ‘प्राणरक्षक मार्गदर्शक’ आहेत, हे समजून घेतले पाहिजे.
रस्त्यांवर शिस्तबद्ध वाहतूक ठेवण्यासाठी यंत्रणा सक्षम आहेच, पण प्रत्येक नागरिकाने स्वतःहून नियम पाळणे, रेषांचे संकेत समजून घेणे आणि इतरांनाही जागरूक करणे आवश्यक आहे.
कारण, “रेषा केवळ रस्त्यावर असतात असं समजू नका, त्या तुमचं जीवनमार्ग ठरवतात!”
-
तुटक पांढऱ्या रेषा – ओव्हरटेक वा लेन बदलण्यास मुभा
-
सतत पांढऱ्या रेषा – ओव्हरटेकला सक्त मनाई, विशेषतः वळण, चढाव, अंधदृष्टी असलेल्या ठिकाणी
-
दुहेरी पांढऱ्या रेषा – दोन्ही बाजूंनी ओव्हरटेक निषिद्ध
-
एक सतत व एक तुटक रेषा – केवळ तुटक रेषा असलेल्या बाजूला ओव्हरटेकची परवानगी
-
पिवळ्या रेषा – विरुद्ध दिशेच्या वाहतुकीचं विभाजन
वाहतुकीतील नियम पाळण्यासाठी या रेषा आवश्यक का आहेत?
-
अपघात टाळले जातात
धोकादायक ठिकाणी रेषांच्या नियमामुळे चालक सावध राहतो. -
शिस्तबद्ध वाहतूक
वाहने ठराविक लेनमध्येच रहातात, त्यामुळे वाहतूक सुरळीत होते. -
दिशा आणि अंतर राखणे सोपे जाते
विशेषतः रात्री, रिफ्लेक्टरयुक्त रेषांमुळे (cat’s eye) अंधारातही दिशा स्पष्ट दिसते. -
कायदेशीर महत्त्व
वाहतूक पोलिस रेषांच्या उल्लंघनावर दंड आकारू शकतात. त्यामुळे नियम पाळणे भाग पडते.
