IT क्षेत्र म्हणजे मोठे पॅकेज, आंतरराष्ट्रीय संधी, आणि नावाजलेली करिअर प्रगती. बाहेरून पाहता हे क्षेत्र आकर्षक वाटते, पण त्यामागे काही कटू सत्य दडलेली असतात. सतत वाढणारी स्पर्धा, बदलते तंत्रज्ञान, जॉब सिक्युरिटी नसल्यामुळे असलेली अनिश्चितता, आणि वाढत्या खर्चामुळे अनेक IT व्यावसायिक मानसिक तणावाचा सामना करत आहेत.
IT मध्ये नोकरी करणाऱ्या बहुतेक लोकांचे कामाचे तास ठरलेले नसतात. ९-५ ची नोकरी अशी कोणतीही संकल्पना येथे नाही. क्लायंटच्या वेळेनुसार काम करावे लागते, आणि बऱ्याच वेळा रात्री-अपरात्री किंवा सुट्ट्यांमध्येही कामाची जबाबदारी टाळता येत नाही. प्रोजेक्ट डिलिव्हरीचा प्रचंड ताण, वेळेआधी काम पूर्ण करण्याची जबाबदारी आणि सतत बदलणाऱ्या डेडलाईन्समुळे तणाव वाढतो. IT क्षेत्रात टॅलेंटला किंमत असली तरीही, प्रत्येक जण एका ठराविक काळानंतर कंपनीसाठी “easily replaceable” ठरतो. नवीन लोक कमी पगारात आणून जुने कर्मचारी बाहेर काढणे हे बहुतांश कंपन्यांचे धोरण असते. त्यामुळे जरी मोठा पगार मिळत असला, तरी तो कायम राहील याची हमी नसते.
IT मध्ये नोकरी टिकवायची असेल, तर सतत नवीन टेक्नॉलॉजी शिकावी लागते. एखादी टेक्नॉलॉजी आज लोकप्रिय असते, पण काही वर्षांतच ती कालबाह्य होते. त्यामुळे नवीन गोष्टी शिकण्याचा ताण कायम असतो. स्वतःला सतत अपग्रेड करत राहावे लागते, नाहीतर करिअर संपण्याची भीती असते. IT मधील लोकांचा पगार तुलनेने चांगला असतो, पण त्याला मिळणारी सामाजिक जबाबदारीही तितकीच मोठी असते. घर घेतल्यावर त्याचा EMI, गाडीचा EMI, मुलांच्या महागड्या शाळा, यामुळे मिळणारा पगार खर्चाच्या ओघात जातो. पगार जरी वाढत असला, तरी खर्च त्याहून वेगाने वाढतो.
IT क्षेत्रात प्रवेश करताना असणारी स्वप्ने आणि वास्तवातील संघर्ष
मुद्दामच ‘IT क्षेत्रात जावे, मोठा पगार मिळवावा, सॉफ्टवेअर इंजिनीअर बनावे’ असे अनेक नवोदित विद्यार्थी ठरवतात. कॉलेज संपताच ६-७ आकडी पगाराच्या ऑफर्स येतील, अमेरिका-कॅनडा सारख्या देशांत जाऊन आयुष्य सेट होईल, असे वाटते. पण प्रत्यक्षात प्रवेश केल्यानंतर हे चित्र वेगळे दिसते. अमेरिकन आणि युरोपियन ग्राहकांना त्यांच्या वेळेनुसार सेवा द्यावी लागते, त्यामुळे भारतीय IT प्रोफेशनलना रात्री-अपरात्री काम करावे लागते. अचानक मोठ्या प्रमाणात काम येणे आणि डिलिव्हरी टाईमलाइन पूर्ण करण्यासाठी तासन्तास अतिरिक्त काम करणे. अनेकांना WFH (Work-from-Home) म्हणजे आराम वाटतो, पण अनेक IT प्रोफेशनल WFH मध्ये ऑफिसपेक्षा जास्त काम करतात.
IT क्षेत्रात टिकायचे असेल, तर नवीन टेक्नॉलॉजी शिकणे अनिवार्य आहे. AI, Cloud, DevOps, Blockchain यासारख्या नवीन टेक्नॉलॉजींचे वर्चस्व वाढत आहे. 5-10 वर्षे जुन्या टेक्नॉलॉजी कालबाह्य होत आहेत. जुनी टेक्नॉलॉजी वापरणाऱ्या कर्मचाऱ्यांचे Career थांबते किंवा ते redundant ठरतात. मंदी आली की पहिला फटका IT क्षेत्राला बसतो. अनेक प्रोजेक्ट्स outsourcing किंवा automation मुळे बंद होतात. Contract-based काम वाढत आहे, त्यामुळे स्थिरता कमी होत आहे.
IT क्षेत्रातील समस्यांवर उपाय
IT क्षेत्रातील समस्यांवर अनेक उपाय आहेत. प्रत्येक IT व्यावसायिकाने खालील गोष्टी लक्षात घ्याव्यात:
✅ आर्थिक नियोजन आणि स्वतंत्रता:
- मोठ्या कर्जांमध्ये अडकू नका.
- Emergency Fund तयार ठेवा.
- Mutual Funds, Real Estate, किंवा Freelancing करून उत्पन्नाचे वेगवेगळे स्रोत निर्माण करा.
✅ सतत नवीन तंत्रज्ञान शिका:
- AI, Machine Learning, Data Science यांसारख्या भविष्यातील तंत्रज्ञानांमध्ये पारंगत व्हा.
- सतत Upskilling करा आणि जास्त मागणी असलेल्या स्किल्सकडे वळा.
✅ Work-Life Balance जपा:
- 24 तास काम करणे थांबवा.
- गरज भासल्यास कंपनी बदलण्यास संकोच करू नका.
- आरोग्य, मानसिक शांतता आणि आनंद हाच खरा श्रीमंतीचा मार्ग आहे.
IT क्षेत्र हे अनेक संधी उपलब्ध करून देणारे आहे, पण त्यातील जबाबदाऱ्या आणि ताण ओळखूनच त्यात करिअर करणे गरजेचे आहे. IT क्षेत्र नक्कीच आकर्षक आहे, पण त्यात शिरण्यापूर्वी आणि पुढे वाढण्याआधी वास्तव समजून घेतले पाहिजे. केवळ मोठ्या पगाराच्या मोहात अडकण्याऐवजी स्वतःच्या मानसिक आणि आर्थिक आरोग्याची काळजी घेतली पाहिजे. योग्य कौशल्ये आत्मसात करणे, आर्थिक स्थिरता राखणे, आणि Work-Life Balance साधणे हेच दीर्घकालीन यशाचे रहस्य आहे.
(टीप : ही माहिती विविध माध्यमे तसेच विविध लेखामधून गोळा करून तुमच्यासाठी आणली गेली आहे. आमचा हेतू फक्त माहिती पोहोचवणे आहे.)
