धोरण लकवा : विकासाला अडथळा ठरणारी गंभीर समस्या

काल्पनिक प्रतिमा

बातमी शेअर करा :

आजच्या वेगवान युगात विकासासाठी प्रभावी धोरणे आणि त्यांची अंमलबजावणी महत्त्वाची ठरते. मात्र, काही वेळा सरकार किंवा प्रशासन महत्त्वाच्या धोरणात्मक निर्णयांवर वेळीच कृती करू शकत नाही. हा निर्णय घेण्यातील विलंब किंवा असमर्थता म्हणजेच ‘धोरण लकवा’. धोरण लकवा केवळ सरकारपुरता मर्यादित राहत नाही, तर तो संपूर्ण समाजावर आणि अर्थव्यवस्थेवर खोल परिणाम करतो.

धोरण लकव्याची अनेक कारणे असतात. त्यात प्रामुख्याने राजकीय अस्थिरता, प्रशासकीय विलंब, विरोधकांचा दबाव आणि न्यायालयीन हस्तक्षेप यांचा समावेश होतो. अनेकदा एखादे धोरण तयार करण्यासाठी सरकार आणि प्रशासन अनेक स्तरांवर विचारविनिमय करत असते. मात्र, या प्रक्रियेत अनावश्यक विलंब झाल्यास लोकांचा विश्वास कमी होतो. काही वेळा कठोर नियम, परवानग्या आणि तांत्रिक गुंतागुंत यामुळेही धोरणांची अंमलबजावणी लांबणीवर पडते.

राजकीय दबाव आणि मतभेद हेही धोरण लकव्याची प्रमुख कारणे ठरतात. सत्ता आणि विरोधी पक्ष यांच्यातील संघर्षांमुळे काही महत्त्वाचे निर्णय होत नाहीत. तसेच, धोरणाला न्यायालयात आव्हान दिले गेले, तर त्याचा अंतिम निर्णय येईपर्यंत त्याच्या अंमलबजावणीला विलंब होतो. त्यामुळेच अनेक महत्त्वाच्या योजनांचा वेग मंदावतो.

धोरण लकव्याचे परिणाम

धोरण लकव्याचा सर्वात मोठा फटका देशाच्या आर्थिक प्रगतीला बसतो. जेव्हा सरकार महत्त्वाचे निर्णय घेऊ शकत नाही, तेव्हा गुंतवणूकदार आणि उद्योगपती अनिश्चिततेच्या वातावरणामुळे मोठ्या गुंतवणुकीपासून मागे हटतात. यामुळे रोजगार निर्मिती थांबते आणि बेरोजगारी वाढते. लहान उद्योग, शेतकरी आणि मध्यमवर्गीयांनाही याचा परिणाम जाणवतो.

धोरण लकव्याचा सामाजिक परिणामही मोठा असतो. लोकांमध्ये शासन व्यवस्थेबद्दल नाराजी वाढते. कोणतेही धोरण लवकर लागू न झाल्यास लोकांचा संयम सुटतो आणि ते आंदोलने करतात. याचा प्रशासनावर अधिक दबाव येतो आणि परिस्थिती आणखी गुंतागुंतीची होते.

धोरण लकवा टाळण्यासाठी उपाय

स्पष्ट आणि वेगवान निर्णय प्रक्रिया : प्रशासनाने ठोस आणि वेगाने निर्णय घ्यायला हवेत.
सुलभ नियमावली आणि पारदर्शकता : अधिक सोपे आणि स्पष्ट नियम बनवून प्रक्रिया गतिमान करता येते.
राजकीय सहकार्य : पक्षीय मतभेद बाजूला ठेवून महत्त्वाच्या धोरणांवर एकमत होणे आवश्यक आहे.
प्रशासनिक सुधारणा : धोरण कार्यवाहीसाठी सक्षम आणि सक्षम अधिकारी नेमणे आवश्यक आहे.
सार्वजनिक संवाद : धोरणांच्या फायद्यांबाबत जनतेला स्पष्ट माहिती देणे, त्यामुळे विरोध कमी होतो.
तांत्रिक आणि डिजिटल उपाय : प्रक्रिया जलद करण्यासाठी तंत्रज्ञानाचा वापर करणे महत्त्वाचे आहे.
न्यायव्यवस्थेतील सुधारणा : न्यायालयीन प्रकरणांमुळे योजनांमध्ये विलंब होऊ नये, यासाठी तातडीने सुनावण्या घेतल्या पाहिजेत.

धोरण लकवा विकासासाठी धोकादायक ठरतो. त्यामुळे सक्षम प्रशासन, वेगवान निर्णयप्रक्रिया, आणि लोकसहभाग यांचा वापर करून धोरण लकवा टाळणे महत्त्वाचे आहे. त्यामुळे धोरण लकवा टाळण्यासाठी राज्यकर्ते, प्रशासन आणि समाजाने एकत्रित प्रयत्न करणे हाच सर्वात प्रभावी मार्ग आहे.