भारतीय स्वयंपाकात मसाले खूप महत्त्वाचे असतात. जेवणाला चविष्ट, सुगंधी आणि पौष्टिक बनवण्यासाठी विविध मसाल्यांचा वापर होतो. बाजारातील मसाले चांगले वाटतात, परंतु त्यात रसायनांचा वापर किंवा कमकुवत गुणवत्ता असू शकते. त्यामुळे घरच्या घरी मसाले बनवणे हा एक उत्तम पर्याय आहे.
खाली विविध प्रकारच्या मसाले बनवण्याची सविस्तर माहिती दिली आहे.
१. गरम मसाला
गरम मसाला हा स्वयंपाकघरातल्या सर्वांत महत्त्वाच्या मसाल्यांपैकी एक आहे. तो भाजी, आमटी, पुलाव, बिर्याणी याला चव देतो.
साहित्य:
- जिरे – २ चमचे
- धने – २ चमचे
- लवंगा – १ चमचा
- दालचिनी – २-३ तुकडे
- काळी मिरी – १ चमचा
- वेलदोडा – ४-५
- जायफळ – १ तुकडा
- तेजपत्ता – २
कृती:
- वरील सर्व मसाले मध्यम आचेवर भाजून घ्या. भाजताना मसाले जळणार नाहीत याची काळजी घ्या.
- मसाले गार झाल्यावर मिक्सरमध्ये बारीक पूड करा.
- ही पूड घट्ट झाकणाच्या डब्यात भरून ठेवा. हा मसाला २-३ महिन्यांपर्यंत टिकतो.
२. सांबार मसाला
दक्षिण भारतीय पदार्थांमध्ये सांबार हा नेहमीच प्रिय असतो. चांगल्या सांबारसाठी सांबार मसाला अत्यंत महत्त्वाचा आहे.
साहित्य:
- सुके खोबरे – १ कप
- धने – २ चमचे
- जिरे – १ चमचा
- मेथी दाणे – १/२ चमचा
- लाल मिरच्या – ८-१०
- कडीपत्ता – १० पाने
- हळद – १/२ चमचा
कृती:
- सर्व साहित्य मंद आचेवर भाजा.
- गार झाल्यावर मिक्सरमध्ये बारीक पूड करून डब्यात साठवा.
- ताज्या सांबारसाठी हा मसाला अतिशय उपयुक्त ठरतो.
३. पावभाजी मसाला
पावभाजीसाठी घरगुती मसाला बनवणे अधिक आरोग्यदायी आणि स्वादिष्ट असते.
साहित्य:
- धने – २ चमचे
- जिरे – १ चमचा
- मिरी – १ चमचा
- दालचिनी – २ तुकडे
- लवंगा – ३-४
- लाल मिरच्या – ४-५
- वेलदोडा – २
- हळद – १/२ चमचा
कृती:
- सर्व मसाले मंद आचेवर भाजून गार करा.
- मिक्सरमध्ये बारीक करून हवाबंद डब्यात भरा.
- हा मसाला पावभाजीला चविष्ट आणि सुगंधी बनवतो.
४. चाट मसाला
चाट मसाला हा चव वाढवणारा मसाला आहे, जो फळं, चाट पदार्थ किंवा लिंबूपाण्यात वापरला जातो.
साहित्य:
- जिरे – १ चमचा
- काळे मीठ – १ चमचा
- आमचूर पावडर – २ चमचे
- धने पूड – १ चमचा
- मिरी पूड – १/२ चमचा
- साखर – १ चमचा
- हळद – १/४ चमचा
कृती:
- जिरे भाजून गार करा.
- इतर सर्व साहित्य मिक्सरमध्ये एकत्र करून बारीक पूड तयार करा.
- हवाबंद डब्यात साठवा.
५. मटण/चिकन मसाला
मटण किंवा चिकनच्या रस्स्याला घरगुती मसाला वेगळीच चव देतो.
साहित्य:
- धने – २ चमचे
- जिरे – १ चमचा
- काळी मिरी – १ चमचा
- लवंगा – ५
- दालचिनी – २ तुकडे
- लाल मिरच्या – ५-६
- हळद – १ चमचा
- सुके खोबरे – १/२ कप
कृती:
- सगळे मसाले मंद आचेवर भाजा.
- गार झाल्यावर मिक्सरमध्ये बारीक करा.
- मसाला चिकन आणि मटणच्या रस्स्याला अप्रतिम चव देतो.
६. भाजी मसाला
भाज्यांना स्वादिष्ट बनवण्यासाठी भाजी मसाला उपयुक्त आहे.
साहित्य:
- धने – ३ चमचे
- जिरे – १ चमचा
- मिरी – १/२ चमचा
- दालचिनी – २ तुकडे
- लवंगा – ३-४
- हळद – १/२ चमचा
कृती:
- सर्व साहित्य मंद आचेवर भाजून घ्या.
- मिक्सरमध्ये बारीक करून हवाबंद डब्यात भरा.
टिप्स
- मसाले साठवणे: मसाले हवाबंद आणि कोरड्या डब्यात ठेवा. उन्हापासून दूर ठेवल्यास मसाले अधिक काळ टिकतात.
- भाजण्याची पद्धत: मंद आचेवर मसाले भाजल्यास त्यांचा सुगंध चांगला येतो.
- ताजे मसाले: लहान प्रमाणात मसाले बनवा, जेणेकरून ताजेपणा टिकून राहील.
घरगुती मसाले केवळ आरोग्यासाठी चांगले नसून, तुमच्या पदार्थांना अप्रतिम चव आणि सुगंध देतात. तुम्हीही हे मसाले घरी करून तुमच्या जेवणात स्वादिष्टतेची भर घालू शकता. “स्वयंपाकातली ही छोटी मेहनत मोठा आनंद देणारी ठरेल.”
